Muungano wa mashirika ya kutetea haki za binadamu umezidisha wito wa kuachiliwa mara moja kwa Dk Kizza Besigye, kiongozi wa upinzani nchini Uganda, ambaye bado yuko kizuizini licha ya Mahakama ya Juu kutoa uamuzi kwamba raia wasihukumiwe katika mahakama za kijeshi.
Katika mkutano na wanahabari jijini Nairobi mnamo Jumanne, Februari 18, 2025, wanaharakati kutoka kwa makundi kama vile Amnesty International, Chama cha Wanasheria wa Kenya (LSK) na Tume ya Haki za Kibinadamu ya Kenya (KHRC) walilaani vikali kuzuiliwa kwa Besigye, wakitaja kuwa ni ukiukaji wa haki za binadamu na taratibu zinazofaa. Makundi hayo yalitangaza mipango ya maandamano ya amani tarehe 21 Februari 2025, kuandamana hadi Ubalozi wa Uganda na Bunge la Kitaifa la Kenya kudai uhuru wake.
Maria Sarungi Tsehai, mwakilishi kutoka Change Tanzania Movement, alilaani vitendo vya Uganda na kuonya juu ya kuongezeka kwa tabia ya utekaji nyara na visasi katika Afrika Mashariki. “Utekaji nyara nchini Uganda ni utekaji nyara nchini Kenya na Tanzania. Hatutalegea katika madai yetu ya kuheshimiwa kwa haki za binadamu na serikali za kikanda,” alisema. Pia aliitaka serikali ya Kenya kuwajibika kwa usalama ndani ya mipaka yake na kukomesha utekaji nyara wa kulazimishwa wa wageni.
Afya ya Besigye inazorota katikati ya mgomo wa kula
Besigye, ambaye amekuwa kwenye mgomo wa kula kwa takriban wiki moja, alilazwa kwa muda mfupi Februari 17 kabla ya kurejeshwa gerezani. Familia yake na timu ya wanasheria wameelezea wasiwasi mkubwa juu ya afya yake, wakishutumu mamlaka kwa kumnyima matibabu sahihi.
“Afya ya Besigye iko katika hatari kubwa. Ni lazima aachiliwe mara moja,” alisema wakili Andrew Karamagi.
Licha ya wasiwasi huo, Rais wa Uganda Yoweri Museveni ametupilia mbali wito wa kuachiliwa kwa Besigye, akisema, “Ikiwa huna hatia, dai kesi isikilizwe haraka badala ya kuomba dhamana na huruma.”
Maandamano na Mahitaji Yaliyopangwa
Makundi ya haki za binadamu yameainisha mahitaji kadhaa muhimu:
-Kuachiliwa mara moja kwa Dkt. Kizza Besigye, Hajj Obeid Lutale, wakili Eron Kiiza na wengine waliozuiliwa kinyume cha sheria.
-Kukomeshwa kwa ulinzi wa kijeshi nchini Uganda.
-Uchunguzi wa utekaji nyara wa kimataifa nchini Kenya na kufunguliwa mashtaka kwa waliohusika.
Roland Ebole, mtafiti wa kikanda wa Amnesty International, alisisitiza umuhimu wa mahitaji haya. “Licha ya uamuzi wa Mahakama ya Juu, mamlaka za Uganda zinaendelea kupuuza amri za mahakama na kumnyima uhuru Besigye na wengine. Hili halikubaliki,” alisema.
Wanaharakati mbalimbali katika eneo zima wameapa kuendelea kuweka shinikizo kwa serikali ya Uganda na Kenya hadi matakwa yao yatakapotekelezwa.
