Mkutano wa kilele wa viongozi wa Jumuiya ya Madola unafunguliwa Ijumaa nchini Rwanda huku taifa mwenyeji likichunguzwa kuhusu rekodi yake ya haki na makubaliano ya wahamiaji na Uingereza yakitishia kuchanganya mkutano huo.
Mchuano mkali pia unakaribia kwa uongozi wa jumuiya hiyo ya mataifa 54 ya makoloni ya zamani ya Uingereza huku ikikabiliana na mabadiliko ya utambulisho wake na umuhimu wake katika siku zijazo.
Jumuiya ya Madola inawakilisha theluthi moja ya watu kutoka mabara ya Afrika, Asia, Ulaya na Amerika lakini baadhi ya viongozi wake mashuhuri hawahudhurii mkutano huo, na kutuma wajumbe badala yao.
Prince Charles, anayemwakilisha Malkia Elizabeth II kama mkuu wa Jumuiya ya Madola, alifanya ziara ya kwanza ya mfalme yeyote wa Uingereza nchini Rwanda kwa mkutano huo, ambao unakamilika kwa siku mbili za mikutano ya viongozi.
Atakutana na Waziri Mkuu wa Uingereza Boris Johnson, ambaye amekuwa akiendeleza mpango wake uliokosolewa sana wa kuwahamisha wahamiaji nchini Rwanda tangu awasili Kigali Alhamisi.
Mpango huo unahusisha Uingereza kuwahamisha wanaotafuta hifadhi nchini Uingereza hadi Rwanda na umepingwa vikali na kanisa, makundi ya kutetea haki za binadamu na — inasemekana — Charles mwenyewe.
Johnson — ambaye alijadili mpango huo na Paul Kagame alisema atatetea pendekezo hilo kwa Charles na wakosoaji wengine.
“Kile wakosoaji wa sera hiyo wanahitaji kuelewa, na nimeona ukosoaji mwingi, ni kwamba Rwanda imepitia mabadiliko kamili katika miongo kadhaa iliyopita,” kiongozi huyo wa Uingereza alisema.
Johnson ameapa kuendeleza mpango huo, ambao umekabiliwa na changamoto za kisheria katika mahakama za Uingereza na kimataifa, na uliopata pingamizi kabla ya Mkutano wa Wakuu wa Serikali wa Jumuiya ya Madola.
Safari ya kwanza ya watu wanaotafuta hifadhi kutoka Uingereza hadi Rwanda ilipaswa kuondoka wiki jana lakini ilisitishwa kufuatia uingiliaji kati wa Mahakama ya Ulaya ya Haki za Kibinadamu.
Johnson pia alimsifu Kagame kwa maendeleo yaliyopatikana nchini Rwanda, licha ya wasiwasi ulioenea juu ya ukosefu wa uhuru wa kisiasa na uhuru wa kiraia katika taifa hilo dogo la Kiafrika.
Mashirika ya kutetea haki za binadamu yamehoji kwa uwazi kufaa kwa Rwanda kuwa mwenyeji wa Jumuiya ya Madola, nchi ambayo ina hati ambayo inasisitiza heshima ya demokrasia na haki za binadamu kama maadili ya pamoja.
Zaidi ya mashirika 20 ya kutetea haki za binadamu na mashirika ya kiraia yameonya kuwa Jumuiya ya Madola inahatarisha kuaminika kwa kuandaa mkutano huo nchini Rwanda, ambapo walisema hali ya hofu ilikuwepo chini ya utawala wa muda mrefu wa Kagame.
Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo pia imeitaka Uingereza kuilaani Rwanda kwa madai ya uchokozi katika eneo lenye utajiri wa madini mashariki mwa Congo, ambako Kigali inashutumiwa kwa kuchochea uasi.
Wakati huo huo, mataifa ya Afrika Magharibi ya Togo na Gabon yanatazamiwa kuwa wanachama wa hivi punde zaidi wa Jumuiya ya Madola licha ya kutokuwa na uhusiano wa kihistoria na Uingereza — kama mwenyeji Rwanda, ambayo ilijiunga mwaka 2009. Ijumaa pia italeta mzozo mkubwa kwa uongozi wa Jumuiya ya Madola ambao umegeuka kuwa mbaya wakati mwingine.
Kamina Johnson Smith anapingana na Patricia Scotland kwa wadhifa huo kama katibu mkuu, licha ya kongamano la Jumuiya ya Madola kuamuru aliye madarakani asimame bila kupingwa kwa muhula wa pili.
Smith, ambaye ni waziri wa mambo ya nje wa Jamaica, anaungwa mkono na Uingereza, ambayo imeeleza hadharani kutoridhishwa na usimamizi wa Scotland wa shirika hilo.
