Katika uchaguzi mkuu wa Msumbiji , ambao ulifanyika kwa mvutano lakini kwa amani, kuhesabu kura kumeanza kwa mwendo wa polepole. Hata hivyo, kiongozi mmoja wa upinzani na chama tawala cha Frelimo tayari wanadai ushindi.
Zaidi ya watu milioni 17 walipiga kura siku ya Jumatano kwa ajili ya uchaguzi wa rais mpya na wabunge katika nchi hiyo ya kusini mwa Afrika, ambayo ni miongoni mwa nchi maskini zaidi duniani licha ya kuwa na akiba kubwa ya gesi.
Ingawa matokeo yanatarajiwa kutolewa baada ya wiki mbili, mmoja wa wagombea wakuu katika kinyang’anyiro cha kumrithi Rais Filipe Nyusi tayari amedai kuwa ameshinda. “Asubuhi hii, tunapaswa kutangaza ushindi wetu kitaifa,” alisema Venancio Mondlane, mwenye umri wa miaka 50, kupitia mtandao wa Facebook. “Tunapaswa kuwa mitaani, tunapaswa kutangaza ushindi wetu,” aliongeza Mondlane, ambaye ana wafuasi wengi miongoni mwa wapiga kura vijana. “Mapenzi ya watu hayawezi kuuzwa wala kuibiwa,” alisema bila kutoa ushahidi wa udanganyifu wa uchaguzi.
Wakati kura chini ya asilimia tano zikiwa zimehesabiwa, chombo kinachodai kuwa huru lakini kimeanzishwa na wafuasi wa Frelimo kilidai kwamba chama hicho, ambacho kimekuwa madarakani kwa miaka 49, kipo katika nafasi ya mbele tena. Wapiga kura wengi walioshiriki katika uchaguzi wa Jumatano walisema wanataka mabadiliko katika nchi ambayo bado inakumbukwa na vita vya wenyewe kwa wenyewe vya 1976-1992 kati ya Frelimo na Renamo, ambayo sasa ni chama kikuu cha upinzani.
Hata hivyo, wachambuzi walisema Frelimo ina uwezekano wa kudumisha madaraka na kumweka mgombea wake ambaye si maarufu sana na hana uzoefu, Daniel Chapo, mwenye umri wa miaka 47, katika kiti cha urais. Kulikuwa na madai mengi ya udanganyifu uliofaidi Frelimo baada ya uchaguzi wa rais wa 2019 na uchaguzi wa mitaa wa 2023, ambayo ilisababisha machafuko na vifo vya watu kadhaa.
Takwimu za mapema na zisizo thibitishwa kwenye mitandao ya kijamii pia zilidai kuonyesha mafanikio ya Frelimo na Mondlane, ambaye anajulikana kwa jina lake la kwanza. “Lakini muhimu si mwenendo wa kura bali kile ambacho tume ya uchaguzi itasema,” alisema mtafiti Borges Nhamirre kutoka Taasisi ya Masuala ya Usalama iliyoko Afrika Kusini.
Mondlane, ambaye alijiuzulu kutoka Renamo mwezi Juni na sasa anaungwa mkono na chama kidogo cha Podemos, itambidi kuthibitisha udanganyifu wa uchaguzi ikiwa anataka wafuasi wake wajiunge na wito wake wa maandamano, alisema. Hata hivyo, mgombea huyo anaweza kumzidi Renamo kama upinzani mkuu, hata kama Frelimo inaonekana kutokuwa tayari kutoa duru ya pili ya uchaguzi, aliongeza Nhamirre.
– Amani lakini Mvutano –
Wakati hakuna matukio makubwa yaliyoripotiwa siku ya kupiga kura, waangalizi wa uchaguzi walibaini kasoro kadhaa ikiwa ni pamoja na wapiga kura walionekana wakiwa na karatasi mbili za kura na waangalizi wa upinzani wakizuiliwa kuingia katika vituo vya kupigia kura. “Sasa ndiyo udanganyifu utaanza, huku matokeo yakiendelea kutangazwa,” alisema mchambuzi mmoja kwa sharti la kutotajwa jina.
“Iwapo Venancio ataonesha uongozi thabiti, hali itakuwa na mvutano haraka sana,” aliongeza. Mnamo mwaka 2019, Frelimo ilipata asilimia 73 ya kura. Wataalamu wamesema tume ya uchaguzi inaweza kutangaza matokeo kidogo ya kawaida ili kuepusha vurugu lakini kuendelea na Frelimo katika madaraka.
Ushiriki katika uchaguzi wa rais uliopita ulikuwa takriban asilimia 50 na waangalizi walitarajia ushiriki wa kufanana mwaka huu. Changamoto kubwa kwa serikali yoyote ya baadaye ni uchumi wa nchi hiyo ambao umekumbwa na umaskini na mara kwa mara hupigwa na kimbunga na ukame.
Nchi hiyo ilitarajia kupewa nguvu kiuchumi baada ya kugundulika kwa akiba ya gesi kaskazini mwa nchi mwaka 2010, lakini ukatili wa kiuchumi katika eneo hilo umekwamisha maendeleo ya miradi ya uchimbaji.
