Milango ya kliniki ya LGBTQ ya OUT huko Johannesburg imefungwa kwa zaidi ya wiki moja na huduma za kinga na matibabu ya HIV zimefungwa kwa wateja wake 6,000.
Nuru pia zimezimwa katika mradi wa HIV wa Chuo Kikuu cha Witwatersrand, kiongozi katika utoaji wa huduma kwa wafanyabiashara wa ngono nchini Afrika Kusini, nchi yenye moja ya idadi kubwa zaidi ya watu wanaoishi na HIV duniani.
Hizi ni miongoni mwa kliniki kadhaa za huduma za HIV/AIDS nchini Afrika Kusini ambazo zimejaa mchanganyiko wa kutoelewa, hasira, na jitihada za kutafuta suluhu tangu Rais wa Marekani Donald Trump atangaze kusitishwa kwa msaada wa kigeni kwa muda wa siku 90 wiki iliyopita.
“Kwa muda mfupi, natumai fedha zinaweza kupatikana ili kwamba kwa muda wa kati na mrefu, tuweze kuandaa mipango mingine,” alisema Dawie Nel, mkurugenzi wa OUT, ambaye kliniki yake ya Engage Men’s Health huko Johannesburg imeweka tangazo kwenye geti linalosema “limefungwa kwa muda”.
Afrika Kusini ni miongoni mwa nchi zinazopokea msaada mkubwa kutoka Marekani chini ya mpango wake wa kupambana na HIV/AIDS uitwao PEPFAR, mradi ulioanzishwa mwaka 2003 na sasa umesitishwa kutokana na kusitishwa kwa msaada.
PEPFAR hutoa asilimia 17 ya bajeti ya HIV ya nchi, ikihakikisha kuwa watu milioni 5.5 wanapata matibabu ya ARV, kulingana na wizara ya afya.
“Marekani ni mshirika asiyeaminika kabisa,” alisema Nel. “Mfumo huu ni tete na hauendani.”
Huduma za OUT hugundua visa takriban vinne hadi vitano vya HIV kila siku pamoja na magonjwa mengine ya zinaa.
Ilikuwa ikitegemea dola milioni 2 za Marekani ili kuendelea hadi Septemba kutoa matibabu ya HIV kwa wateja wake 2,000 na dawa ya kinga ya PrEP kwa wateja 4,000.
‘Kupuuziliwa Mbali’ –
Takribani asilimia 14 ya wa Afrika Kusini, yaani watu milioni 8.45, walikuwa na HIV mwaka 2022, kulingana na takwimu za serikali, moja ya viwango vya juu zaidi duniani.
Baada ya jibu la polepole kwa janga la UKIMWI ambalo liligharimu maisha ya watu zaidi ya milioni 2.5, nchi hii leo ina mojawapo ya mipango mikubwa zaidi ya matibabu ya HIV duniani.
“Kuahirishwa kwa fedha za PEPFAR kutarudisha nyuma Afrika Kusini na dunia kwa ujumla katika hatua tulizofikia katika kukabiliana na HIV,” alisema Anele Yawa Meneja wa Kampeni ya Matibabu ya Ukimwi “Watu wataachwa nyuma katika kinga, matibabu na huduma.”
Tangu kusitishwa kutangazwe, msamaha wa msaada wa kibinadamu, ikiwemo matibabu ya kuokoa maisha, umetolewa lakini mashirika mengi hayaelewi kama inawahusu wao.
Chuo Kikuu cha Wits, Taasisi ya Afya ya Uzazi na HIV, limetangaza kwenye ukurasa wake wa Facebook kwamba kliniki zake za “Key Population Programme” kwa wafanyabiashara wa ngono na watu wa jinsia tofauti zilifungwa “hadi taarifa zaidi itolewe”.
Madhara ya agizo la kusitishwa kwa msaada wa USAID yanapitiwa “na mipango ya kukabiliana na changamoto hiyo inatayarishwa”
‘Mateka wa mateso yasiyostahili’ –
Serikali ya Afrika Kusini imeahidi kujaza pengo la fedha za HIV kwa kubadili bajeti kwa “vipaumbele muhimu”.
Lakini vipaumbele hivyo ni vipi ? “ni vigumu kusema hadi tupate uamuzi wa kina kutoka kwa Wamarekani,” alisema Munya Saruchera, Mkurugenzi wa Kituo cha Kiafrika cha Usimamizi wa Afya Jumuishi katika Chuo Kikuu cha Stellenbosch.
Kupungua kwa matumizi ya msaada wa kigeni kutoka Marekani, mtoaji mkubwa zaidi wa msaada wa kigeni duniani, “kunatoa fursa kwa nchi nyingine kama China,” alisema Craig Lasher, mtaalamu wa sera wa kundi la uhamasishaji wa afya katika shirika la Population Action International.
Lakini ucheleweshaji wa muda mrefu katika kujaza pengo la fedha utasababisha “mateso yasiyostahili” kwa wafanyakazi wa huduma za afya na jamii wanazosaidia, alisema Lasher.
“Kadri inavyochelewa, ndivyo itakavyokuwa vigumu kurejesha programu,” alionya.
