Kundi la wanamgambo la M23 linaloungwa mkono na Rwanda limetekeleza udhibiti wa mji wa Walikale, kituo kikuu cha uchimbaji madini katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC), kwa mujibu wa vyanzo vya ndani vilivyosema Alhamisi. Hii ni licha ya jitihada za kuanzisha mchakato wa kusitisha mapigano wiki hii.
Kuchukuliwa kwa mji wa Walikale wenye wakazi takriban 60,000 mwishoni mwa siku ya Jumatano kunashiria kwamba kundi hili la wapiganaji limefika sehemu ya mbali kabisa magharibi kutoka eneo lao la awali tangu lilipojitokeza mwaka 2012.
Hii inatokea baada ya Rais wa Kongo, Felix Tshisekedi, na Rais wa Rwanda, Paul Kagame, kushiriki mazungumzo ya ghafla mjini Doha siku ya Jumanne, wakieleza kuunga mkono wazo la kusitisha mapigano.
Hata hivyo, masharti ya mapatano ya amani bado hayajulikani, ambapo mpatanishi Qatar walisema kuwa majadiliano zaidi yatakuwa muhimu.
“Kitovu cha Walikale kimekamatwa na M23… Tumejitoa ili kuepuka hasara za kiinadamu,” alieleza afisa mmoja kutoka jeshi la Kongo (FARDC) akisema kuwa wanajeshi wao sasa wako takriban kilometa 30 (maili 20) kutoka mji huo, katika mji wa Mubi.
Chanzo kingine cha usalama kilithibitisha kuchukuliwa kwa mji na pia kusema kuwa mapigano yalitokea Alhamisi.
Shambulizi hili lilishalazimisha kampuni ya uchimbaji madini, Alphamin, kuhamisha wafanyakazi wake na kusitisha shughuli za uchimbaji katika mgodi wa tin wa tatu kwa tija duniani.
Eneo la Bisie linachimba madini ya tin na liko katika wilaya ya Walikale katika mkoa wa Kivu Kaskazini.
Ukurutaji wa shughuli za uchimbaji umeongeza bei ya tin, huku wasiwasi ukiongezeka kuhusu mnyororo wa usambazaji wa madini haya muhimu yanayotumika katika viwanda vya umeme na nishati mbadala.
Hii ni kwa mujibu wa wataalamu, huku soko la umeme na nishati mbadala likionyesha mahitaji makubwa zaidi.
Eneo hilo pia lina migodi kadhaa ya dhahabu.
Fiston Misona, mjumbe wa jamii kutoka Walikale, alieleza asubuhi ya Alhamisi kwamba, “Wapiganaji wa M23 wako katika mitaa ya Walikale.”
Mkaazi mwingine, alieleza kwa masharti ya kutotajwa jina, kwamba aliona makundi ya wapiganaji wenye silaha “kupitia madirisha” ya nyumba yao.
Kituo cha Madaktari Wasio na Mipaka (MSF) kilikamatwa katikati ya mapigano, lakini hakuna majeraha yaliyoripotiwa, alisema afisa wa serikali Marco Doneda.
“Timu ya MSF ina wasiwasi kuhusu kuongezeka kwa majeraha katika siku na masaa yajayo,” alieleza.
Jaribio la Kusitisha Mapigano
M23 imeanzisha mashambulizi ya kasi katika miezi michache iliyopita katika mashariki mwa DRC yenye utajiri wa madini, ikilazimisha jeshi la Kongo kuondoka katika sehemu nyingi za mikoa ya Kivu Kaskazini na Kusini, huku hofu ikiongezeka kuhusu vita kubwa zaidi katika eneo hilo.
Serikali ya Kongo inaituhumu Rwanda kwa kutoa msaada kwa M23 ili kuchukua rasilimali muhimu za madini.
Rwanda inakanusha kutoa msaada wa kijeshi kwa M23, lakini ripoti ya wataalamu wa Umoja wa Mataifa imesema kuwa Rwanda ina wanajeshi takriban 4,000 katika mashariki mwa DRC kusaidia kundi hili la wapiganaji.
Jumanne, Kagame na Tshisekedi walikutana Doha kwa mazungumzo yaliyoongozwa na Emir wa Qatar, Sheikh Tamim bin Hamad Al-Thani.
Viongozi hao wawili wa Kiafrika – ambao juhudi zao za awali za mazungumzo zilishindwa mwishoni – walieleza kuunga mkono “kusitisha mapigano mara moja na bila masharti,” kwa mujibu wa taarifa kutoka kwa nchi tatu.
Hakuna maelezo yaliyotolewa kuhusu masharti ya utekelezaji wa mapatano ya kusitisha mapigano, kwani hayo yatalazimika kuhusisha pia M23 ili kufanikiwa.
Mkutano kati ya viongozi hawa wawili ulifanyika baada ya mazungumzo ya amani kati ya Kinshasa na M23, yaliyokuwa yafanyike katika mji mkuu wa Angola, Luanda, siku ya Jumanne, kufutwa.
Mara ya mwisho kwa serikali ya Kongo na M23 kukutana ilikuwa mwaka 2013.
