Rais Samia Suluhu Hassan, mwanasiasa mwenye sauti ya upole ambaye alijikuta ghafla akiwa kiongozi wa kwanza mwanamke nchini Tanzania, sasa anatuhumiwa kusimamia ukandamizaji mkubwa katika taifa hilo la Afrika Mashariki.
Hassan, mwenye umri wa miaka 65, anatafuta kuimarisha nafasi yake kwa ushindi mkubwa katika uchaguzi unaotarajiwa kufanyika Jumatano Oktoba 29, 2025 na ameacha nafasi ndogo ya hatari kwani wagombea wakuu wa upinzani wamefungwa au kuzuiwa kugombea.
Akiwa amewahi kufanya kazi kama karani wa ofisi na mfanyakazi wa maendeleo, Hassan alianza safari yake ya kisiasa mwaka 2000 katika kisiwa alichozaliwa cha Zanzibar, ambacho kina mamlaka yake ya ndani.
Alipanda ngazi ndani ya Chama Cha Mapinduzi (CCM) hadi alipoteuliwa na John Magufuli kuwa mgombea mwenza wake katika uchaguzi wa mwaka 2015. Wawili hao walichaguliwa tena mwaka 2020 katika uchaguzi ambao waangalizi huru walisema ulikumbwa na dosari nyingi.
Wachache nje ya Tanzania walikuwa wamemsikia Hassan hadi Machi 2021, alipojitokeza kwenye televisheni ya taifa akiwa amevaa ushungi mweusi kutangaza kuwa Magufuli alikuwa amefariki dunia akiwa na umri wa miaka 61 kutokana na ugonjwa uliodumu kwa muda mfupi.
-Hofu nyingi-
Mtindo wa Hassan wa kuzungumza kwa upole na taratibu ulikuwa tofauti kabisa na hotuba zenye makelele za mtangulizi wake.
Mwanzoni, alionekana kama vile angevunja mitindo ya kiimla ya Magufuli, kwa kuruhusu mikutano ya kisiasa na vyombo vya habari vilivyokuwa vimezuiwa.
Hata hivyo, matumaini ya demokrasia mpya Tanzania yalifutika haraka.
Shirika la Amnesty International limeelezea kile lilichokiita “wimbi la hofu” likihusisha “kutoweka kwa watu, kukamatwa kiholela, mateso na… mauaji nje ya sheria” kuelekea uchaguzi wa wiki hii.
Mshauri wa zamani, aliyekataa kutajwa jina kwa hofu ya madhara, alisema kuwa “anaona haya yote ni muhimu ili kuimarisha utawala wake katika jamii ya mfumo dume.”
Kwa mujibu wa mshauri huyo, Magufuli Mkristo kutoka bara aliyefahamika kwa jina la utani “Bulldozer” hakuwa na imani na mwanamke Mwislamu kutoka Zanzibar.
“Alikuwa mbali kabisa na kitovu cha madaraka. Alikuwa tu alama ya usawa wa kijinsia,” alisema.
Wachambuzi wanasema Hassan alikabiliwa na shinikizo kubwa kutoka kwa wafuasi wa Magufuli waliokuwa na ushawishi mkubwa ndani ya chama, hasa katika vyombo vya usalama na taasisi nyeti za serikali, waliokuwa wakijaribu kumzuia asichukue madaraka.
“Alijua serikali aliyoirithi haikuwa upande wake na ilikuwa imejaa chuki za kijinsia… hivyo hakuweza kumwamini mtu yeyote. Kulikuwa na hofu kubwa,” alisema mshauri huyo.
Wachambuzi wanasema hofu hiyo imemfanya Hassan kutafuta uhalali mkubwa kupitia uchaguzi, kwa kuhakikisha hakuna dalili ya upinzani ndani ya chama wala nje yake.
-Kutimiza mambo-
Hassan alizaliwa Januari 27, 1960 huko Zanzibar, kituo cha zamani cha biashara ya watumwa na viungo katika Bahari ya Hindi.
Wakati huo Zanzibar ilikuwa bado inatawaliwa na Sultani wa Kiislamu, na haikuunganishwa rasmi na Tanganyika hadi miaka minne baadaye.
Baba yake alikuwa mwalimu na mama yake mama wa nyumbani. Hassan amewahi kusema hadharani kuwa matokeo yake ya shule hayakuwa mazuri, na alianza kazi kama karani serikalini akiwa na umri wa miaka 17 kabla ya kujiendeleza kielimu.
Baadaye alifanya kazi kama afisa wa maendeleo katika serikali ya Zanzibar na baadaye meneja wa miradi katika Shirika la Mpango wa Chakula Duniani (WFP) la Umoja wa Mataifa.
Mwaka 2000, aliingia katika Baraza la Wawakilishi la Zanzibar na kisha akateuliwa kuwa waziri wa serikali ya ndani kwanza katika wizara ya ajira kwa vijana, wanawake na watoto, na baadaye wizara ya utalii na uwekezaji wa biashara.
Mwaka 2010, alichaguliwa kuwa mbunge katika Bunge la Muungano wa Tanzania. Rais wa wakati huo, Jakaya Kikwete, alimteua kuwa Waziri wa Nchi katika Ofisi ya Makamu wa Rais anayeshughulikia masuala ya Muungano.
Hassan aliwahi kusema mwaka 2020
“Naweza kuonekana mpole, na sisemi kwa kelele, lakini muhimu zaidi ni kwamba kila mtu anaelewa ninachosema na mambo hufanyika kama ninavyosema.”
