Agosti 15,2022 siku ya Jumatatu William Ruto alitangazwa kuwa rais mteule wa Kenya baada ya kura nyingi zilizopigwa vita, lakini matokeo yalipingwa na wajumbe wa baraza la uchaguzi na kusababisha maandamano yenye vurugu katika baadhi ya maeneo ya nchi.
Mwenyekiti wa Tume Huru ya Uchaguzi na Mipaka Wafula Chebukati alisisitiza kuwa ametenda kwa mujibu wa sheria ya nchi katika kutangaza ushindi wa Ruto dhidi ya Raila Odinga kufuatia uchaguzi uliofanyika Agosti 9 licha ya “kutishwa na kunyanyaswa”.
Lakini makamishna wanne wa IEBC walisema hawatambui matokeo hayo, wakielezea mchakato huo kuwa “usio wazi”, bila kutoa maelezo zaidi.
Katika miaka 30 ya utawala wa vyama vingi vya siasa, uchaguzi katika mamlaka ya Afrika Mashariki mara nyingi umekuwa na matokeo yenye utata na kusababisha ghasia mbaya, huku wapinzani wakishutumiana kwa udanganyifu na wizi wa kura.
Baaadhi ya matukio ya zamani kwenye chaguzi za Kenya
– 1992: Uchaguzi wa kwanza wa vyama vingi wageuka kuwa mbaya –
Daniel arap Moi alichaguliwa kuwa rais katika kura ya kwanza ya vyama vingi nchini Kenya mnamo Desemba 29, 1992, akinufaika na mgawanyiko mkubwa kati ya viongozi wa upinzani.
Moi alikuwa mamlakani tangu 1978 alipochukua hatamu baada ya kifo cha Jomo Kenyatta, kiongozi wa kwanza wa Kenya baada ya uhuru kutoka kwa Uingereza.
Kura ya 1992 iligubikwa na ghasia kati ya kabila la Kalenjin la Moi na kabila la Wakikuyu ambalo Kenyatta na wengi wa wasomi wa Kenya wanatoka.
Mamia ya watu waliuawa.
2007-2008: umwagaji damu wa makabila mbalimbali –
Rais anayeondoka Mwai Kibaki anatangazwa mshindi kwa muhula wa pili Desemba 27, 2007 lakini mpinzani wake Raila Odinga anasema kura hiyo iliibiwa.
Mapigano katika wiki zinazofuata yanaua zaidi ya watu 1,100 na kuwalazimisha 600,000 kutoka makwao katika nchi ambayo kwa ujumla inaonekana kama mwanga wa utulivu barani Afrika.
Kitovu cha ghasia hizo ni Bonde la Ufa, ambapo watu wa kabila la Wakalenjin na Wajaluo, ambao wanamuunga mkono Odinga, wanapambana na watu wa jamii ya Wakikuyu, ambayo Kibaki anatoka.
Mnamo Februari 28, 2008, makubaliano ya kimataifa ya kugawana madaraka yanatiwa saini ambapo Kibaki anaendelea na kazi yake na Odinga anakuwa waziri mkuu.
Mwaka 2010, Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu (ICC) ilifungua uchunguzi wa uhalifu dhidi ya ubinadamu kuhusu ghasia za 2007-2008.
Miaka miwili baadaye majaji wake walithibitisha mashtaka dhidi ya Uhuru Kenyatta, mwana wa Jomo Kenyatta, na William Ruto, wanachama wa vyama pinzani wakati huo, kwa madai ya kuhusika katika ghasia hizo.
Mnamo Machi 4, 2013, Kenyatta alishinda uchaguzi na mwaka mmoja baadaye anakuwa rais wa kwanza aliyeketi kufika mbele ya ICC.
Lakini kesi dhidi ya Kenyatta na Ruto baadaye zilisambaratika, huku mwendesha mashtaka mkuu wa zamani wa ICC, Fatou Bensouda akisema kampeni isiyokoma ya waathiriwa na vitisho vya mashahidi ilifanya kesi isiwezekane.
2017: Uchaguzi ulibatilishwa –
Kenyatta alimshinda mpinzani wake wa muda mrefu Odinga katika uchaguzi wa urais wa Agosti 2017 lakini Odinga alikataa matokeo na kudai wadukuzi walivunja hifadhidata ya tume ya uchaguzi.
Tangazo la ushindi wa Kenyatta limezua siku kadhaa za maandamano yenye ghasia katika ngome za Odinga.
Odinga anapeleka malalamiko yake katika Mahakama ya Juu na, katika tangazo la mshtuko mnamo Septemba 1, majaji walitangaza matokeo ya kura “batili, batili na batili” na kuamuru kurudiwa kwa siku 60.
Ubatilishaji huo ni wa kwanza kwa Afrika.
Kenyatta akachaguliwa tena mwezi Oktoba katika kura iliyosusiwa na upinzani na kuashiria idadi ndogo ya wapiga kura.
Makumi ya watu walikufa katika maandamano yanayofuata, haswa katika makabiliano na polisi.
Lakini watu hao wawili waliishangaza nchi mwaka wa 2018 kwa kupeana mikono na kutangaza mapatano, na kumwacha Naibu Rais Ruto nje kwenye baridi.
