Tanzania inaomboleza kifo cha aliyewahi kuwa Spika wa Bunge la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Job Yustino Ndugai, ambaye alifariki dunia siku ya Jumanne, tarehe 6 Agosti 2025, katika Hospitali ya Benjamin Mkapa jijini Dodoma, alikokuwa akipatiwa matibabu.
Job Ndugai, ambaye alihudumu katika nafasi ya Spika kwa takribani miaka saba, alikuwa miongoni mwa wanasiasa waliokuwa na ushawishi mkubwa ndani ya chama tawala cha CCM na katika siasa za Tanzania kwa ujumla. Kifo chake kimetajwa na wengi kuwa ni “pigo kubwa kwa taifa”, hasa kwa kuzingatia kuwa alikuwa bado mbunge hai wa Jimbo la Kongwa na alikuwa ameonyesha nia ya kugombea tena ubunge katika uchaguzi mkuu wa 2025.
Job Ndugai alizaliwa mnamo tarehe 21 Januari 1963, katika Wilaya ya Kongwa, Mkoa wa Dodoma. Alipitia elimu yake ya msingi na sekondari katika shule mbalimbali nchini, zikiwemo Kibaha na Old Moshi Secondary School, kabla ya kujiunga na Chuo cha Mweka (College of African Wildlife Management) ambako alisomea usimamizi wa wanyamapori. Baadaye alipata shahada ya kwanza ya Sayansi kutoka Chuo Kikuu cha Dar es Salaam na kisha shahada ya uzamili kutoka chuo cha kilimo nchini Norway.
Kabla ya kuingia rasmi katika siasa, Ndugai alikuwa mtumishi wa umma katika sekta ya wanyamapori, akihudumu katika hifadhi mbalimbali nchini, zikiwemo Selous na taasisi ya TAWIRI, inayojihusisha na utafiti wa wanyamapori.
Mwanasiasa aliyejijengea jina kwa namna tofauti
Mwaka 2000, Ndugai alichaguliwa kwa mara ya kwanza kuwa Mbunge wa Kongwa kupitia tiketi ya CCM. Alifanikiwa kutetea kiti hicho katika chaguzi zote zilizofuata hadi umauti ulipomkuta mwaka 2025.
Rekodi yake ya uwakilishi ilimtambulisha kama mmoja wa wabunge waliokuwa karibu zaidi na wananchi wa kawaida, huku akihimiza nidhamu, uwajibikaji na misimamo ya kizalendo.
Mnamo mwaka 2010, aliteuliwa kuwa Naibu Spika wa Bunge, akifanya kazi chini ya Spika Anne Makinda. Katika nafasi hiyo, alionesha uthabiti wa kiuongozi, hali iliyomfanya achaguliwe kuwa Spika wa Bunge baada ya uchaguzi mkuu wa mwaka 2015. Aliteuliwa tena kushika nafasi hiyo mwaka 2020, baada ya uchaguzi mwingine wa CCM kushinda.
Kujiuzulu kwa heshima: Kisa cha deni la taifa
Lakini safari yake ya kisiasa ilikumbwa na mtikisiko mkubwa mnamo mwezi Desemba 2021, baada ya kutoa matamshi yaliyowekwa katika mzani wa kisiasa. Katika mkutano wa hadhara mkoani Dodoma, Ndugai alitoa kauli kali kuhusu mwenendo wa serikali kukopa kutoka kwa taasisi za kifedha za kimataifa, akisema:“Kuna siku tutapigwa mnada kama taifa kwa sababu ya madeni haya.”
Kauli hiyo ilionekana kama ukosoaji wa wazi kwa serikali ya Rais Samia Suluhu Hassan, ambayo ilikuwa katika harakati za kuimarisha uchumi kupitia mikopo ya masharti nafuu kwa ajili ya miradi ya maendeleo. Hali hiyo ilisababisha mjadala mkali ndani ya chama chake, CCM, huku baadhi ya vigogo wakimtuhumu kwa kutaka kuipaka matope serikali iliyokuwa madarakani.
Baadaye, Ndugai alilazimika kuomba radhi hadharani, akisema aliteleza kwa kutoa kauli hiyo. Hata hivyo, presha ndani ya chama na Bunge ilimlazimu kujiuzulu wadhifa wa Spika mnamo tarehe 6 Januari 2022, hatua aliyosema ililenga “kulinda heshima ya Bunge, serikali na chama”.
Kiongozi mwenye misimamo mikali dhidi ya upinzani
Kipindi cha uongozi wake kama Spika kiligubikwa na malalamiko kutoka kwa baadhi ya wanasiasa wa upinzani waliomtuhumu kwa upendeleo, kufungia wabunge waliokuwa wakikosoa serikali, pamoja na kuziba mijadala mizito ndani ya Bunge. Alijipatia umaarufu miongoni mwa wanachama wa CCM kwa kuwa mkali kwa wapinzani, huku akiweka vikwazo dhidi ya hoja kadhaa kutoka kwao.
Mwaka 2017, alizua mjadala baada ya kumzuia Mbunge wa CHADEMA kuingia bungeni kwa kile alichokiita “mavazi yasiyostahili”. Tukio hilo lilizua mjadala mpana kuhusu uhuru wa wabunge na tafsiri ya kanuni za Bunge.
Vivyo hivyo, alionekana kuwa na msimamo mkali kuhusu wagombea wa upinzani waliokuwa wakihamia CCM au waliokuwa wakigombea kupitia vyama visivyokuwa na usajili wa kudumu, akiamua kuwazuia bila kujali tafsiri pana ya sheria.
Kuendelea kuwa mwaminifu kwa siasa hadi mwisho
Baada ya kujiuzulu nafasi ya Spika, Ndugai alibaki kuwa Mbunge wa Kongwa na aliendelea kushiriki mijadala bungeni, ingawa kwa kiwango cha chini zaidi.
Wakati wa uchaguzi wa ndani wa CCM mwaka 2025, aliibuka mshindi katika kura za maoni, jambo lililothibitisha kuwa bado alikuwa na ushawishi mkubwa jimboni kwake.
Ndugai alikuwa anajiandaa kwa kampeni ya uchaguzi mkuu wa 2025 ambapo alitarajiwa kugombea tena kiti cha ubunge.
Kifo cha ghafla na mwitikio wa kitaifa
Taarifa rasmi kuhusu kifo chake zilitolewa na Spika wa sasa wa Bunge, Dk. Tulia Ackson, aliyeeleza kuwa Ndugai alifariki baada ya kuugua kwa muda mfupi.
Hakukuwa na taarifa rasmi kuhusu chanzo cha kifo chake, ingawa baadhi ya vyombo vya habari vya ndani viliripoti kuwa alifikishwa hospitalini kwa dalili za shinikizo la damu.
Rais Samia Suluhu Hassan, viongozi wa serikali, wabunge na viongozi wa dini walituma salamu za rambirambi, wakimtaja Ndugai kama “kiongozi aliyetoa mchango mkubwa kwa taifa lake kwa moyo wa dhati na uzalendo”.
Mazishi ya Spika huyo mstaafu yanaratibiwa na ofisi ya Bunge, Serikali pamoja na familia yake ambapo taratibu zake zitatolewa hapo baadae.
Mjadala mpana wa urithi wake wa kisiasa
Kifo cha Job Ndugai kimeibua mjadala mpana kuhusu urithi wake wa kisiasa. Wapo wanaomtaja kama mzalendo aliyesimamia nidhamu bungeni, lakini wapo pia wanaomkumbuka kama kiongozi aliyepunguza uhuru wa mijadala bungeni, hasa wakati wa misukosuko ya kisiasa kati ya chama tawala na wapinzani.
Kwa vyovyote vile, historia ya Tanzania haiwezi kusimuliwa bila kumtaja Job Ndugai, Spika aliyeanzia kama mlinzi wa wanyamapori, kisha akapanda ngazi hadi kuwa kiongozi wa taasisi ya juu kabisa ya kutunga sheria nchini.
