Risasi zilisikika katika maeneo kadhaa ya mji wa Goma, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC), siku leo Jumanne, wakati wanajeshi wa Kongo walipokutana uso kwa uso na wapiganaji wa kikundi cha M23, kilichosaidiwa na wanajeshi wa Rwanda, kabla ya kikao cha Baraza la Usalama la Umoja wa Mataifa.
Goma, mji mkuu wa mashariki mwa DRC, umegeuka uwanja wa mapigano tangu wapiganaji kutoka kikundi cha M23 kinachoongozwa na Watusi na wanajeshi wa Rwanda walipoingia katikati ya Goma usiku wa Jumapili, baada ya wiki kadhaa za mapigano katika kanda hiyo.
Shambulio hili la ghafla linaashiria kuongezeka kwa hali ya vurugu katika eneo tajiri la madini la mashariki mwa DRC, ambalo limekuwa likikumbwa na mapigano ya makundi ya silaha yanayosaidiwa na maadui wa kikanda tangu mauaji ya kimbari ya Rwanda mwaka 1994.
Hali hii pia imesababisha janga kubwa la kibinadamu, likiwalazimisha zaidi ya nusu milioni ya watu kuondoka nyumbani kwao tangu mwanzo wa mwaka, kulingana na taarifa za shirika la wakimbizi la Umoja wa Mataifa.
Mji wa Goma, wenye wakazi milioni moja, ambao tayari ulikuwa na wakimbizi wa ndani wapatao 700,000, upo kwenye ufuo wa Ziwa Kivu kwenye mpaka na Rwanda. Ingawa risasi zilikuwa bado zikisikika Goma siku ya Jumanne, mapigano yalionekana kupungua kwa nguvu.
Wapiganaji wa M23 walionekana wakitembea mitaani baadhi yao wakiwa wamevaa mavazi ya kuzuia risasi na kubeba silaha za Kongo.
Wakazi kadhaa walisema walishambuliwa na wanajeshi wa Kongo au wapiganaji wa mseto. “Waliiba kila kitu kwetu, simu zetu, hata viatu vyetu. Tuliona wakichukua mavazi yao na kutupa silaha zao,” alisema Jospin Nyolemwaka, aliyekimbia kutoka katika mtaa wake.
Hali ya kibinadamu inatia wasiwasi mkubwa, huku wakazi wakilalamika kuhusu wizi na uharibifu wa mali. “Tunaanza kuondoka hapa, lakini kulikuwa na wizi jana. Tuliona miili barabarani,” alieleza mkaazi mmoja wa soko la Kituku.
Hali ya Kibinadamu Inatia Wasiwasi
Imeelezwa kuwa hali ya kibinadamu Goma ni ya kutisha sana, huku uhaba wa chakula ukiongezeka. Umoja wa Mataifa ulisema kuwa usambazaji wa chakula katika mji huo umehairishwa.
Kwa siku nne mfululizo, wakazi wa Goma wamekuwa bila huduma za maji na umeme, baada ya miundombinu kuharibiwa na mashambulizi.
Jumuiya ya Maafa ya Afrika Kusini ilisema kuwa wanajeshi wake wanne wameuawa katika mapigano dhidi ya M23, huku idadi ya vifo vya walinda amani kutoka kwa vikosi vya kikanda vya Kusini mwa Afrika na ujumbe wa UN nchini DRC ikiwa imefikia 17.
Hatua za Kidiplomasia
Serikali ya DRC imetuhumu Rwanda kwa kutaka kumiliki utajiri wa madini wa kanda hiyo, ikiwa ni pamoja na dhahabu, tuhuma ambazo Rwanda imezikataa. DRC pia imetaka hatua kali zaidi kutoka kwa Umoja wa Mataifa.
Baraza la Usalama la UN linatarajiwa kukutana Jumanne alasiri. Baada ya kikao cha dharura kilichofanyika Jumapili, serikali ya Kongo ilieleza “kusikitishwa” na tamko la “kutokuwa na maelezo ya wazi” kutoka kwa Baraza la Usalama, ambalo halikulielezea jina la Rwanda.
Baraza la Amani na Usalama la Umoja wa Afrika pia linatarajiwa kufanya kikao cha dharura mwishoni mwa siku.
Rais wa DRC, Felix Tshisekedi, ambaye hajaongea hadharani tangu vikosi vinavyoungwa mkono na Rwanda vimeingia Goma, anatarajiwa kutoa hotuba kwa taifa leo.
Kenya pia imetangaza mkutano wa kilele wa dharura Jumatano, utakaohusisha Tshisekedi na Rais Paul Kagame wa Rwanda. Majadiliano yaliyokuwa yakiratibiwa na Angola kati ya Tshisekedi na Kagame yaliahirishwa ghafla mwezi Desemba kutokana na kutokuelewana kuhusu masharti ya makubaliano ya amani.
Kikundi cha M23, ambacho kiliwahi kuchukua Goma mwishoni mwa mwaka 2012, kilishindwa na vikosi vya Kongo na UN mwaka uliofuata. Kikundi hiki kimejitokeza tena mwishoni mwa mwaka 2021 na kuanza kuchukua maeneo makubwa katika mkoa wa Kivu Kaskazini.
Ripoti ya wataalamu wa UN mwezi Julai ilisema kuwa hadi wanajeshi 4,000 wa Rwanda walikuwa wakipigana sambamba na M23.
