Kufuatia kuongezeka kwa hali ya machafuko mashariki mwa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo (DRC) na kupunguzwa kwa msaada wa kibinadamu kutoka kwa Marekani, mgogoro huu unatarajiwa kutawala kikao cha Umoja wa Afrika (AU) kinachofanyika wiki hii, ukizidi kuangazia uchaguzi wa mwenyekiti mpya wa umoja huo.
Umoja wa nchi 55 unakutana kuanzia Ijumaa katika mji mkuu wa Ethiopia, Addis Ababa, ambapo bara la Afrika linakutana na migogoro mikubwa inayoendelea katika DRC na Sudan, pamoja na kupunguzwa kwa msaada wa maendeleo kutoka kwa Rais wa Marekani Donald Trump, hatua inayolitesa bara hili kwa kiasi kikubwa.
Viongozi wa Afrika wanawakilisha takriban watu bilioni 1.5 katika umoja ambao umekuwa ukikosolewa kwa ucheleweshaji, kutokuwa na ufanisi, na kutoa tamko lisilo na nguvu.
Kabla ya kikao kikuu cha wikendi, viongozi hao watafanya kikao cha dharura Ijumaa kujadili vurugu za DRC, ambapo kundi la M23 linaloungwa mkono na Rwanda limewafurusha wanajeshi wa Congo na kuchukua sehemu za mashariki za nchi hiyo zinazojulikana kwa utajiri wa madini.
Shirika la International Crisis Group linasema kuna hatari kubwa kwamba mgogoro huu utaweza “kuchukua sura ya mgogoro wa mataifa mengi katika Maziwa Makuu, tukikumbuka machungu ya miaka ya 1990.”
Umoja wa Afrika unasema kuwa marais wote watahudhuria, lakini bado haijulikani kama Rais wa Rwanda, Paul Kagame, na Rais wa Congo, Felix Tshisekedi, wataonana uso kwa uso.
Hii ingekuwa ni mara ya kwanza tangu kuongezeka kwa machafuko ambayo yamesababisha maelfu ya vifo na kuathiri nusu milioni ya watu.
Baada ya kuteka mji mkuu wa jimbo la Goma mwezi jana, M23 imeendelea kusonga kuelekea kusini na kufika karibu na mji wa Bukavu.
“Umoja wa Afrika una uwezo wa kuwa mbele katika mazungumzo ya amani na kuweka shinikizo kwa pande zote kuepuka kuzuka tena kwa mgogoro mkubwa,” alisema mtafiti wa ICG, Liesl Louw-Vaudran.
Mkutano wa pamoja wa kanda ya Mashariki na Kusini mwa Afrika ulifanya wito wa kusitisha mapigano, lakini haukugusia ushiriki wa Rwanda, ambayo ushiriki wake umejulikana vizuri, ikiwemo na Umoja wa Mataifa.
Baada ya mapigano kupungua kwa siku mbili, mapigano yalirudi tena karibu na umbali wa kilomita 70 kutoka Bukavu siku ya Jumanne.
- Rais Mpya –
Rais wa Angola, João Lourenço, ambaye amekuwa akijihusisha kwa miaka mingi katika majaribio ya kutatua mizozo kati ya Tshisekedi na Kagame, atachukua nafasi ya urais wa zamu wa Umoja wa Afrika mwishoni mwa wiki hii – nafasi ya kifahari ambayo hubadilika kila mwaka.
Kutakuwa pia na mwenyekiti mpya – ambaye ni kiongozi mkuu wa Umoja wa Afrika, anayesimamia shughuli na sera kwa kipindi cha miaka minne – atakayechaguliwa kwa kura.
Watu watatu wanagombea nafasi ya kuchukua nafasi ya Moussa Faki Mahamat wa Chad, ambaye amekamilisha vipindi viwili vya utumishi.
Wagombea hao ni Waziri wa Mambo ya Nje wa Djibouti, Mahmoud Ali Youssouf, mzee wa upinzani wa Kenya, Raila Odinga, na waziri wa zamani wa mambo ya nje wa Madagascar, Richard Randriamandrato. Nafasi hii imehifadhiwa kwa Kiongozi kutoka Afrika Mashariki kwa mara hii.
Benjamin Auge, mtafiti katika Taasisi ya Uhusiano wa Kimataifa ya Ufaransa, alisema ni “vigumu kusema ni nani atakayeshinda.” Wagombea wanahitaji kupata msaada wa theluthi mbili ya nchi wanachama wenye haki ya kupiga kura, isipokuwa nchi zilizozuiliwa kutokana na mapinduzi, ikiwemo Gabon, Mali, na Niger.
- Mzozo wa Malipo ya Fidia –
Jambo lingine litakalozungumziwa ni suala la fidia kwa uhalifu wa enzi za ukoloni. Rais wa Ghana, Nana Akufo-Addo, alitoa wito mwaka 2023 kwa viongozi wa Afrika kutafuta fidia kwa biashara ya utumwa.
Wakati baadhi ya viongozi wa Magharibi wameshaanza kutambua historia hii, maoni yanatofautiana miongoni mwa viongozi wa bara hili kuhusu kiasi na aina ya fidia zinazoweza kutolewa.
Paul-Simon Handy, Mkurugenzi wa Taasisi ya Masuala ya Usalama ya Afrika Mashariki, alisema ni wakati mbaya kuleta suala hili linaloweza kugawa bara.
“Inakuja katika kipindi cha siasa za kimataifa ambapo tunahitaji umoja” kati ya nchi za Afrika na washirika wao wa Magharibi”
