Msumbiji imeanza sherehe za kuapishwa kwa Rais mteule Daniel Chapo ambaye anachukua nafasi yake baada ya wiki kadhaa za machafuko ya kisiasa yaliyosababisha vifo vingi.
Hata hivyo, kiongozi mkuu wa upinzani ameapa kuzuia shughuli za nchi kwa maandamano mapya dhidi ya matokeo ya uchaguzi yaliyozua utata mkubwa.
Venancio Mondlane tayari alikuwa ameita maandamano ya kitaifa katika siku za kabla ya sherehe za kuapishwa.
Mondlane, mwenye umri wa miaka 50, ambaye ni maarufu miongoni mwa vijana, anadai kuwa uchaguzi wa Oktoba 9 ulighushiwa ili kukifaidisha chama cha Frelimo cha Chapo, ambacho kimekuwa kikiitawala nchi hiyo tajiri kwa gesi tangu uhuru wake kutoka Ureno mwaka 1975.
“Utawala huu hautaki amani,” Mondlane alisema kwenye hotuba kupitia mtandao wa Facebook jana Jumanne, akiongeza kuwa timu yake ya mawasiliano ilishambuliwa kwa risasi mitaani wiki hii. “Tutapinga kila siku. Ikiwa itahitajika kusimamisha nchi kwa muda wa uongozi wote, tutaisimamisha kwa muda wote.”
Chapo, mwenye umri wa miaka 48, alieleza wito wa utulivu siku ya Jumatatu, akizungumza na wanahabari katika bunge la kitaifa na kusema “tunaweza kuendelea kufanya kazi na kwa pamoja, tumeungana… kuendeleza nchi yetu.”
Waangalizi wa kimataifa wamesema kuwa uchaguzi huu ulilemaza kwa mapungufu, huku ujumbe wa Umoja wa Ulaya ukikemea kile walichokiita “mabadiliko yasiyo ya haki ya matokeo ya uchaguzi.”
Sherehe ya kuapishwa inatarajiwa kuhudhuriwa na wakuu wa nchi za kigeni, hatua ambayo “inatuma ujumbe mzito,” alisema Johann Smith, mchambuzi wa masuala ya kisiasa na usalama kutoka Maputo.
Nchi ya zamani ya kikoloni, Ureno, itatuma Waziri wa Mambo ya Nje, Paulo Rangel. “Hata kutoka kwa mtazamo wa kikanda, kuna wasiwasi wa kutambua au kuthibitisha kuwa Chapo alishinda uchaguzi,” alisema Smith.
Katika hali ya mvutano, vikosi vya usalama vimezuia barabara zote katika mji mkuu Maputo na maeneo ya karibu na Uwanja wa Uhuru ambapo sherehe ya kuapishwa inafanyika.
Sherehe ya kuapishwa kwa wabunge ilifanyika kwa utulivu wa wastani siku ya Jumatatu. Mitaa ilikuwa tupu, na maduka mengi yalikuwa yamefungwa ama kwa sababu ya kupinga sherehe hiyo au kwa hofu ya ghasia, huku polisi wa kijeshi wakizunguka jumba la bunge na polisi wakiizuia barabara kuu.
Hata hivyo, angalau watu sita walifariki katika mikoa ya Inhambane na Zambezia kaskazini mwa mji mkuu, kulingana na kundi la kiraia la Plataforma Decide.
– Mikataba inayowezekana –
Machafuko tangu uchaguzi yamesababisha vifo 300, kulingana na hesabu ya kundi hilo, huku vikosi vya usalama vikilaumiwa kwa kutumia nguvu kupita kiasi dhidi ya waandamanaji. Polisi pia wamefariki, kulingana na mamlaka.
Chapo, ambaye anatarajiwa kutangaza serikali yake mpya wiki hii, anaweza kutoa mikataba kwa kuteua viongozi wa upinzani kwenye nyadhifa za kisiasa ili kupunguza machafuko, alisema Eric Morier-Genoud, profesa wa historia ya Afrika katika Chuo Kikuu cha Queen’s Belfast.
Vilevile, kumekuwa na wito wa mazungumzo lakini Mondlane amekataliwa kwenye mazungumzo ambayo Chapo na Rais anayeondoka, Filipe Nyusi, wamefungua na viongozi wa vyama vikuu vya kisiasa. Hata hivyo, Chapo amesisitiza mara kadhaa kuwa atamjumuisha Mondlane kwenye mazungumzo.
Mondlane, ambaye alirejea Msumbiji wiki iliyopita baada ya kujificha nje ya nchi kufuatia mauaji ya wakili wake mnamo Oktoba 19, amesema yuko tayari kwa mazungumzo. “Nipo hapa kimwili kusema kwamba ikiwa mtataka kujadiliana… nipo hapa,” alisema.
Kwa mujibu wa matokeo rasmi, Chapo alishinda kwa asilimia 65 ya kura za urais, ikilinganishwa na asilimia 24 za Mondlane.
Lakini kiongozi wa upinzani anadai alishinda kwa asilimia 53 na kwamba taasisi za uchaguzi za Msumbiji zilibadilisha matokeo.
Wabunge wa Frelimo pia wanatawala bunge la taifa lenye viti 250 kwa viti 171, ikilinganishwa na chama cha Podemos kilichoshika viti 43.
