Uchaguzi wa serikali za mitaa wa mwaka 2024 unategemewa kuwa kipimo muhimu kwa Rais Samia Suluhu Hassan na utawala wake, ikiwa ni jaribio la kwanza la kupima umaarufu wake tangu alipoingia madarakani baada ya kifo cha Rais John Magufuli mwaka 2021. Uchaguzi huu utatoa picha ya hali ya kisiasa nchini Tanzania, hasa kuhusu demokrasia, haki za kisiasa, na uhuru wa vyama vya upinzani.
Tanzania itafanya uchaguzi wa serikali za mitaa tarehe 27 Novemba 2024, ambapo wananchi watapata fursa ya kuchagua viongozi wa serikali za mitaa, wakiwemo madiwani na viongozi wengine wa vijiji na miji. Uchaguzi huu ni muhimu kwa kuwa unatarajiwa kutoa muhtasari wa siasa ya nchi kuelekea uchaguzi mkuu wa rais na wabunge utakaofanyika mwaka 2025.
Kwa mujibu wa Tume ya Taifa ya Uchaguzi (NEC), zaidi ya wananchi milioni 31 wamejiandikisha kupiga kura katika uchaguzi huu. Huu pia utakuwa uchaguzi wa kwanza kwa Rais Samia Suluhu, ambapo atapima uwezo wake wa kuendesha nchi katika mfumo wa demokrasia, hasa baada ya kurithi utawala wa kikatili wa Magufuli.
**Kielelezo cha Maoni ya Rais Samia na Upinzani**
Katika hotuba zake za hivi karibuni, Rais Samia amesisitiza umuhimu wa uchaguzi huu kama sehemu ya kuimarisha demokrasia nchini. Alisema, “Tunataka uchaguzi huu uwe huru, wa haki, na usio na vitisho. Tumejizatiti kuhakikisha kwamba kila Mtanzania ana haki ya kuchagua kiongozi anayemtaka.” Aliongeza kuwa, “Uchaguzi huu utatufungulia milango ya maendeleo na utakuwa kipimo cha ufanisi wa demokrasia yetu.”
Hata hivyo, viongozi wa upinzani nchini Tanzania wameonyesha wasiwasi kuhusu uwazi na haki za uchaguzi huu. Freeman Mbowe, Mwenyekiti wa Chadema, aliandika kwenye mtandao wa kijamii kuwa, “Serikali inajaribu kutufanya tusiwe na nafasi ya kushindana, lakini tutaendelea kupigania haki za wananchi. Hatuwezi kukubali uchaguzi huu kuwa kipengele cha udikteta.” Mbowe alikosoa udhibiti wa vyama vya upinzani, na kusema kuwa kuna vizuizi vingi vinavyowakabili wagombea wa upinzani, ikiwa ni pamoja na kuzuiliwa kwa baadhi ya wagombea wao na kutumia nguvu za kiutawala kutekeleza ushawishi.
Viongozi wa vyama vya upinzani, akiwemo Zitto Kabwe, kiongozi wa ACT-Wazalendo, wamesema kuwa uchaguzi huu hauko wazi na unakosa uhuru. Zitto alisisitiza kuwa, “Upinzani unakandamizwa kwa kutumia vyombo vya dola na sheria kandamizi. Huu sio uchaguzi wa haki.” Aliongeza kuwa, “Wananchi wanatakiwa kuwa na haki ya kuchagua bila kuingiliwa na serikali.”
**Wasiwasi wa Wanaharakati na Haki za Binadamu**
Wasiwasi wa wanaharakati na mashirika ya haki za binadamu umeongezeka kuhusiana na demokrasia nchini Tanzania, hasa kwa upande wa uhuru wa kujieleza, uhuru wa vyama vya kisiasa, na haki za raia. Shirika la Human Rights Watch (HRW) limelaani hatua za serikali ya Rais Samia za kukandamiza upinzani na kudhibiti vyombo vya habari.
HRW inasema kuwa, “Haki za kisiasa na uhuru wa kujieleza vimekuwa vitisho chini ya utawala huu. Uchaguzi huu unaonekana kuwa ni jaribio la kuzuia upinzani kwa kutumia udhibiti wa kikatiba.”
Wanaharakati wengi wamesema kuwa serikali inatumia vyombo vya dola, kama vile polisi na jeshi, kuwanyima viongozi wa upinzani fursa ya kuwania nafasi za kisiasa, na pia kuwanyanyasa wafuasi wao.
Wataalam wa masuala ya siasa na haki za binadamu wanasema Wananchi wanahitaji uhuru wa kutoa maoni yao na kushiriki katika uchaguzi bila hofu ya kukamatwa au kutishwa. Tangu Rais Samia alipoingia madarakani, kumekuwa na vitisho dhidi ya haki za kisiasa.
Aidha, kuna madai kwamba vyama vya upinzani vinanyimwa nafasi za ushiriki katika vyombo vya habari, na kwamba hakuna uhuru wa kutosha kwao kujieleza au kufanya kampeni. Shirika la Amnesty International limeonya kwamba vitendo vya serikali vimepelekea “kuundwa kwa mazingira magumu kwa vyama vya upinzani na wafuasi wao.”
**Athari za Uchaguzi wa Serikali za Mitaa kwa Uchaguzi Mkuu wa Rais 2025**
Kwa mujibu wa wataalamu wa siasa, uchaguzi huu utakuwa na athari kubwa kwa uchaguzi mkuu wa rais wa 2025. Uchaguzi wa serikali za mitaa unatoa nafasi ya kuona mwenendo wa kura, namna ambavyo wananchi wanavyoshiriki, na ni jinsi gani vyama vya upinzani vitajiandaa kwa uchaguzi mkuu. Huu pia utakuwa mtihani wa namna ambavyo Rais Samia atahakikisha kwamba uchaguzi mkuu wa 2025 unafanyika kwa uwazi na haki.
Licha ya jitihada za Rais Samia kusema kwamba uchaguzi utakuwa huru na wa haki, viongozi wa upinzani na wanaharakati wamesema kuwa bado kuna wasiwasi mkubwa kuhusu haki za kisiasa na uhuru wa vyama vya upinzani nchini Tanzania. Ni wazi kuwa uchaguzi huu utaendelea kuwa kipimo cha uwezo wa serikali kudumisha demokrasia na haki za kisiasa nchini.
