Maelfu ya watu walikusanyika kumlaki kiongozi mkuu wa upinzani wa Msumbiji baada ya kurejea nyumbani kutoka uhamishoni kwa zaidi ya miezi miwili.
Vikosi vya usalama vilizuia wafuasi wake kufika kwenye uwanja wa ndege wa kimataifa wa Maputo kumlaki Venancio Mondlane alipoingia, ambapo mtu mmoja aliuawa kwa kupigwa risasi na kujeruhiwa kwenye moja ya vizuizi.
Hata hivyo, maelfu walikusanyika baadaye kwenye soko katikati ya jiji, wakipiga makelele kwa vuvuzela na kuimba “Venancio” huku Mondlane, akiwa amezungukwa na walinzi wa usalama, akisimama juu ya gari na kuwapungia mkono huku akielekeza vidole kwa umati wa watu.
Gari lake lilijaa umati mkubwa wa watu lilipoondoka kwenye eneo hilo. Polisi wa kuzuia ghasia walitumia gesi ya machozi kuwatimua waandamanaji.
Kurudi kwa Mondlane kunakuja wiki moja kabla ya sherehe za kuapishwa kwa rais mpya, Daniel Chapo, mgombea wa chama tawala cha Frelimo ambaye alitangazwa mshindi wa uchaguzi.
Mondlane anadai kuwa uchaguzi ulivurugwa ili kuipa ushindi Frelimo, ambacho kimekuwa madarakani kwa miaka 50. Anasema kuwa hesabu nyingine za kura zinaonyesha alishinda uchaguzi huo, jambo alilolisisitiza pia uwanjani.
Akionyesha ishara ya kiapo mbele ya waandishi wa habari, Mondlane alisema alikuwa “rais… aliechaguliwa kwa mapenzi halisi ya watu”.
Mgogoro kuhusu matokeo ya uchaguzi umetokea na kusababisha wimbi la ghasia ambazo zimesababisha vifo vya watu wapatao 300, ikiwa ni pamoja na waandamanaji waliouawa katika mapigano na polisi, kulingana na takwimu za shirika la haki za binadamu la nchini humo.
Kwa njia ya mitandao ya kijamii ambayo inafuatiliwa sana, Mondlane aliendesha maandamano kutoka mahali pasipojulikana nje ya nchi.
– Kutokujulikana –
Ghasia hizo zimeleta hasara kubwa kwa uchumi wa Msumbiji, kusitisha biashara ya mipakani. Usafirishaji, madini na viwanda pia vimeathirika, huku maelfu ya watu wakiripotiwa kukimbilia nchi jirani.
Mara baada ya kutoka kwenye uwanja wa ndege, Mondlane alikanyaga chini akiwa na biblia mkononi. “Nipo hapa kwa mwili kusema kuwa kama mnataka kujadiliana… niko hapa,” aliwaambia waandishi wa habari, akituma ujumbe kwa serikali.
Serikali imeitaka kuwa na majadiliano ili kumaliza mgogoro lakini ilikataa ombi la Mondlane kwamba mazungumzo hayo yafanyike kwa njia ya mtandao akiwa nje ya nchi.
Kiongozi huyo wa upinzani alisema amerejea pia kushuhudia mashambulizi na utekaji nyara wa wafuasi wake na kukutana na mashitaka yoyote ambayo serikali ingeweza kumuwekea.
Alisema kuwa hakukuwa na makubaliano ya kisiasa. “Nimekuja kutengeneza historia, sikukuja kutafuta nafasi, sikukuja kutafuta cheo, sikukuja kutafuta faida.”
Kulikuwa na hofu kabla ya kurejea kwake kuwa Mondlane angeweza kukamatwa, ikiwa ni pamoja na mashtaka yanayohusiana na wiki za maandamano ya wafuasi wake, wengi wao wakiwa vijana wa Msumbiji wanaotamani mabadiliko.
Hatua yoyote ya serikali dhidi ya Mondlane inaweza kuileta Msumbiji kwenye mgogoro mkubwa, wanasema wachambuzi.
“Ikikamatwa serikali itakutana na kilio cha kimataifa na maandamano hatari,” alisema Eric Morier-Genoud, profesa wa historia ya Afrika katika Chuo Kikuu cha Queen’s, Belfast.
“Ikimwacha huru, atachukua nafasi ya kisiasa na Frelimo itakosa nguvu wiki chache kabla ya kuapishwa kwa wabunge na rais,” aliongeza.
Mwanazuoni wa Afrika, Tendai Mbanje, alisema kurejea kwa Mondlane “kutaweza kutatua au kuleta mgogoro mkubwa kisiasa.”
Alisema Mondlane ni tumaini na mustakabali wa vijana: “ikiwa maisha yake yatakuwa hatarini au kuingiliwa, hiyo itakuwa chanzo cha machafuko yasiyo na kikomo.”
“Kwa upande mwingine, kama Frelimo inataka kuleta umoja nchini, ni wakati wa kutumia kurejea kwake kama fursa ya majadiliano.”
