Upatikanaji wa mitandao ya kijamii nchini Mozambique umekuwa na vizuizi kwa mara ya pili ndani ya wiki moja, taarifa kutoka kwa shirika la kimataifa linalofuatilia masuala ya mtandao ilisema, wakati upinzani ukitoa wito wa mgomo wa kitaifa kufuatia uchaguzi wa rais uliozua utata.
Shida zimeongezeka katika nchi hiyo ya kusini mwa Afrika baada ya chama tawala cha Frelimo, ambacho kimekuwa madarakani kwa miaka 49, kutangazwa kuwa mshindi katika uchaguzi wa Oktoba 9, ambao vyama vya upinzani na waangalizi wa uchaguzi wamesema ulikuwa na kasoro.
“Tunaweza kuthibitisha kuwa vizuizi vya mitandao ya kijamii vimewekwa nchini Mozambique,” alisema NetBlocks, shirika linalofuatilia masuala ya mtandao kutoka London, likiongeza kuwa vizuizi hivyo vimeathiri Facebook, Instagram na WhatsApp.
Ijumaa iliyopita, kukawa na kuzuiwa kwa muda kwa mtandao, siku moja baada ya matokeo ya uchaguzi kutangazwa na tume ya uchaguzi, na maandamano yalidhibitiwa kwa nguvu.
NetBlocks ilisema wakati huo kuwa kulikuwa na “kuharibika karibu kabisa kwa uhusiano wa mtandao wa simu nchini Mozambique.”
Mnamo Oktoba 24, Daniel Chapo wa Frelimo, mwenye umri wa miaka 47, alitangazwa kuwa mshindi wa uchaguzi wa rais kwa kupata karibu asilimia 71 ya kura. Kiongozi wa upinzani Venancio Mondlane, mwenye umri wa miaka 50 kutoka chama kidogo cha Podemos, alijitokeza wa pili kwa asilimia 20.
Baada ya tangazo hilo, polisi walikabiliana na wafuasi wa upinzani waliokuwa mitaani. Shirika la Human Rights Watch (HRW) lilisema kuwa angalau watu 11 waliuawa na vikosi vya usalama na zaidi ya 50 kujeruhiwa kati ya Oktoba 24 na 25.
Polisi hawakujibu ripoti ya HRW lakini hapo awali walisema kuwa watu 20 walijeruhiwa katika ghasia za uchaguzi na kwamba watu wawili walikufa, bila kutoa maelezo zaidi.
Uchunguzi wa polisi ulifunguliwa dhidi ya Mondlane kufuatia machafuko, na mahali alipo hakijulikani. Hata hivyo, mwanahabari wa zamani aliyegeuka kuwa mwanasiasa, ambaye amekuwa akitumia mitandao ya kijamii kuwasiliana na wafuasi wake na kuwaalika kufanya maandamano, tena alitoa wito wa mgomo wa kitaifa kuanzia Oktoba 31 hadi Novemba 7.
**Wito wa ‘Kufunga’ Nchi**
Ilikuwa vigumu kubaini kama wito wake wa “kufunga” nchi kutoka kaskazini Cabo Delgado hadi Maputo, kilomita zaidi ya 2,400 (takriban maili 1,500) utatekelezwa, lakini jiji kuu lilikuwa kama mji wa wafu Alhamisi.
Polisi walituma ujumbe wa maandiko jioni ya Jumatano na asubuhi ya Alhamisi, ikiwa ni pamoja na kwa mwandishi wa AFP, wakitoa maagizo kwa wakaazi wasishiriki katika vitendo vya “uharibu.”
Mwendesha mashtaka wa umma pia alitoa taarifa akisema kwamba ingawa ilikuwa “haki ya msingi” kufanya maandamano, “mtu yeyote anayesababisha uharibifu wa mali au watu atashughulikiwa.”
Rais wa chama cha Podemos, Albino Forquilha, alisema Alhamisi kwamba atafanya kila linalowezekana kuhakikisha kuwa hakuna ghasia wakati wa mgomo wa wiki moja uliopangwa “lakini tunahitaji kupigania haki.”
Waangalizi wa uchaguzi, pamoja na kutoka Umoja wa Ulaya, wameona kasoro kubwa kabla, wakati na baada ya uchaguzi.
Mondlane na chama chake cha Podemos, ambacho kimezidi chama kikuu cha upinzani Renamo katika uchaguzi, Jumapili walikata rufaa katika Mahakama ya Katiba wakitaka kura zihesabiwe tena.
Mhimili huo wa kisheria umesema kwamba unahitaji karatasi za matokeo na dakika za vituo vya kupigia kura katika mikoa sita na Maputo kutoka kwa tume ya uchaguzi, ukitoa siku nane kwao kupeleka hati hizo.
