Puppet au strategist, dilettante au mrithi mwenye uchu wa madaraka? Baada ya takriban miaka 10 madarakani na urithi mseto, Uhuru Muigai Kenyatta bado ni kitendawili kwa Wakenya wengi, hata kwa wale waliomchagua mara mbili kuwa rais.
Lakini jambo moja ni hakika: haiwezekani kutenganisha kiongozi anayeondoka na familia yake, ambayo ni miongoni mwa matajiri wa Kenya, huku marais wawili kati ya wanne wa Kenya wakitoka katika ukoo wa Kenyatta.
Uidhinishaji wake wa mpinzani mkuu wa muda mrefu Raila Odinga ulizua tetesi kwamba anataka kuigiza mfalme, na kumsaidia kiongozi huyo mkongwe wa upinzani kupata uungwaji mkono wa chama tawala cha Jubilee.
Ukweli ni kwamba nia ya Kenyatta au mipango yake ya siku za usoni bado haijaeleweka lakini wengi wanaamini kuwa ataendeleza urithi wa kidiplomasia uliobuniwa tangu kuchaguliwa tena mwaka wa 2017.
Mzee huyo mwenye umri wa miaka 60 amefanya kazi kwa bidii ili kuinua hadhi ya kimataifa ya Kenya na kujidhihirisha kama mwanasiasa wa kanda, akitaka kutatua migogoro nchini Ethiopia na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo.
Pia aliimarisha hadhi ya nchi kama nchi yenye nguvu ya kiuchumi ya Afrika Mashariki, akizindua miradi kadhaa mikubwa ya miundombinu ikiwa ni pamoja na barabara ya mwendokasi ya Nairobi iliyozinduliwa mwezi uliopita ambayo pia imesababisha deni la Kenya kupanda.
Vita vyake vya wazi dhidi ya ufisadi havijafanikiwa, na hivyo kuzua dhihaka miongoni mwa Wakenya ambao kwa muda mrefu wameiona familia ya Kenyatta kama kielelezo cha unyanyasaji wa wasomi kwenye mamlaka.
Babake Jomo aliwahi kuwa rais wa kwanza wa Kenya huru na familia ndiyo yenye ardhi kubwa zaidi nchini humo, ikiwa na himaya ya kifedha inayojumuisha kampuni kubwa ya maziwa Brookside, benki ya NCBA na mtangazaji wa televisheni Mediamax.
Utajiri wake mwenyewe ulikadiriwa kuwa dola milioni 500 na Forbes mnamo 2011.
– Muungano wa kisiasa –
Alizaliwa na Jomo na mke wake wa nne “Mama” Ngina mnamo Oktoba 1961, Uhuru (ambayo ina maana ya “uhuru” kwa Kiswahili) alisoma nchini Marekani na aliingia katika siasa katikati ya miaka ya 1990.
Kwa miaka mingi “mfalme wa siasa za Kenya” ameshirikiana na viongozi mbali mbali, kutoka kwa dikteta Daniel arap Moi — mshauri wa mapema – hadi rais wa zamani Mwai Kibaki, ambaye alimuunga mkono katika uchaguzi wa 2007.
Kura hiyo iliyozozaniwa ilisababisha kuzuka kwa ghasia za kikabila zilizochochewa na siasa ambazo kwa kiasi kikubwa zilihusisha makabila mawili makuu ya Kenya, Wakikuyu na Wakalenjin, ambayo yalisababisha zaidi ya watu 1,100 kuuawa.
Mnamo 2013, Kenyatta — Mkikuyu — alishirikiana na William Ruto, Kalenjin, na alichaguliwa kuwa rais.
Wote wawili walifunguliwa mashtaka na Mahakama ya Kimataifa ya Uhalifu kwa kuhusika kwao katika mauaji ya 2007-2008 lakini kesi hizo hatimaye zilisambaratika, huku upande wa mashtaka ukisema kampeni isiyokoma ya kuwatisha mashahidi ilifanya kesi isiwezekane.
Jitihada za Kenyatta kuchaguliwa tena mwaka 2017 ziliingiza nchi katika machafuko, huku polisi wakikabiliana na maandamano ya upinzani hadi kusababisha vifo.
Ushindi wake ulibatilishwa na Mahakama ya Juu, lakini akashinda duru ya pili baada ya mpinzani wake wa wakati huo Odinga kususia mchakato huo, akiitaja kura hiyo kuwa imechakachuliwa.
Kisha, kwa upande wa matukio wachache waliona wakija, watu hao wawili walishangaza taifa mnamo Machi 2018 kwa kupeana mikono na kutangaza mapatano.
Mkataba huo — unaojulikana kwa urahisi kama “kupeana mkono” — ulimwacha Ruto kando.
Lakini mradi wa kisiasa wa Kenyatta, Building Bridges Initiative (BBI) ambao ulilenga kupanua watendaji, uligonga kizuizi baada ya Mahakama ya Juu kuamuru kuwa ni kinyume cha sheria.
Wengi waliona mapendekezo ya kikatiba, ambayo ni pamoja na kuundwa kwa wadhifa mpya wa waziri mkuu unaodaiwa kutengewa Kenyatta, kama nia ya mwisho ya kusalia madarakani baada ya muhula wake wa pili na wa mwisho kama rais.
‘Mnyama wa chama’ –
Umaarufu wa Kenya duniani uliongezeka chini ya uangalizi wake, alipokaribisha wawekezaji wa kigeni na mlolongo wa wageni mashuhuri wa kimataifa akiwemo rais wa zamani wa Marekani Barack Obama na Papa Francis.
Licha ya kazi yake ya muda mrefu, baba wa watoto watatu bado ni siri kwa wengi.
Baadhi ya vyanzo vya kidiplomasia vinamtaja kama “mnyama wa chama ambaye hakutaka kazi hiyo” huku vingine vikimtaja kuwa mwanasiasa mahiri na mwenye mguso wa kawaida “anayejua kuzungumza na watu”.
Mumini wa kawaida wa kanisa, anachanganyikana kwa urahisi na Wakenya wa kawaida, kwa shauku hushuka kwenye sakafu ya dansi na kucheza misimu ya vijana ya eneo hilo.
Kakake Muhoho mwenye haya anasimamia fedha za familia, huku inasemekana anafurahia kuendesha gari kuzunguka Nairobi usiku wa manane, hali fiche na kulindwa na walinzi wachache.
Huku muhula wake wa mwisho ukikamilika, Kenyatta anakaribia uchaguzi wa Jumanne, huku Ruto akitumia muda wake mwingi kufanya kampeni dhidi ya bosi wake wa zamani badala ya Odinga.
Ingawa Wakenya wengi wanatarajia Kenyatta kushika mkono wake katika mchezo huo, mwanamume huyo mwenyewe amepuuza uvumi huo, akiambia shirika la utangazaji France 24 mwaka jana: “Oh, tafadhali, tafadhali! Ningependelea kufurahia likizo nchini Ufaransa kila msimu wa joto.”
“Sitaki kusalia madarakani kama wanavyodai. Hii ni kazi ngumu,” aliambia ibada ya maombi mwezi uliopita.
“Miaka kumi kwangu inanitosha. Nasubiri tarehe 9 Agosti.”