Jumuiya ya Afrika Mashariki (EAC) jana imezindua rasmi misheni ya uhakiki ili kutathmini utayari wa ushirikiano wa Jamhuri ya Somalia kujiunga na Jumuiya hiyo.
Timu ya uhakiki inayojumuisha wataalam kutoka Nchi Wanachama wa EAC ipo nchini Somalia kuanzia jana tarehe 25 Januari hadi 3 Februari, 2023, ili kuweka kiwango cha nchi cha kuzingatia vigezo vya kukaribisha nchi za nje kama ilivyoainishwa katika Mkataba wa uanzishwaji wa EAC.
Akizungumza wakati wa uzinduzi rasmi, Katibu Mkuu wa EAC (Dkt.) Peter Mathuki amesema timu ya kiufundi mjini Mogadishu itaishirikisha Somalia ili kuhakikisha kwamba uhakiki umekamilika na ripoti iliyokamilishwa kwa wakati tayari kwa ajili ya kuwasilishwa kwa Baraza la Mawaziri la EAC ambao watawasilisha ili kuzingatiwa na Mkutano wa 23 wa Wakuu wa Nchi za Jumuiya ya Afrika Mashariki unaotarajiwa kufanyika mwishoni mwa Februari 2023.
Timu ya uthibitishaji imewekwa kufanya matokeo yanayohusiana na mifumo ya kitaasisi iliyopo ikiwemo mifumo ya kisheria, sera, mikakati, miradi ya maendeleo ya maeneo ya Ushirikiano na EAC.
Katibu Mkuu aliendelea kusema kuwa timu hiyo itatathmini mikakati ya maendeleo ya Somalia na mipango katika maeneo muhimu ya ushirikiano ikiwa ni pamoja na miundombinu, nishati, elimu na sayansi, amani na
usalama, na ushirikiano wa kimataifa.
“Somalia ina ukanda wa pwani mrefu zaidi ya kilomita 3,000 barani Afrika, ikiunganisha Afrika na Uarabuni.Peninsula, ambayo kanda itaingia ndani ili kuongeza biashara ya ndani ya kanda,” aliongeza.
Timu hiyo pia itapitia hali ya Somalia katika sheria za kimataifa na kuanzisha sheria ya nchi hiyo juu ya utayari wa kujiunga na Umoja wa Forodha wa EAC, Itifaki ya Soko la Pamoja, Umoja wa Fedha na Mfumo wa Katiba wa shirikisho la kisiasa.
Somalia inapakana na Nchi Mshirika mmoja wa EAC, yaani Kenya, na ina historia yenye nguvu, mahusiano ya lugha, kiuchumi na kijamii na kiutamaduni na Nchi Wanachama wa EAC.
Waziri wa Mambo ya Nje na Ushirikiano wa Kimataifa wa Somalia, Abshir Omar alieleza shauku kwa timu hiyo kutathmini utayari wa Somalia kujiunga na umoja huo, ikisema kuwa Somalia itafanya.
“Somalia itafaidika kwa kiasi kikubwa kupitia kuongezeka kwa usafirishaji wa bidhaa, huduma na watu kote katika kambi pamoja na kupanua biashara ya ndani ya kanda. Zaidi ya hayo, unyonyaji wa Somalia rasilimali za uchumi wa bluu kama vile samaki zitakuza uchumi wa kikanda,” alisema.
Ujumbe wa uhakiki wa EAC unaongozwa na Bibi Tiri Marie Rose kutoka Jamhuri ya Burundi.
Jamhuri ya Shirikisho ya Somalia ilituma maombi yake ya kujiunga na EAC mwaka 2012. Tangu maombi yake,suala hilo limekuwa likisubiriwa kutokana na sababu mbalimbali.
Mkutano wa 22 wa Wakuu wa Nchi za Jumuiya ya Afrika Mashariki ulibaini kuwa Zoezi la Uhakiki wa Uandikishaji wa Jamhuri ya Shirikisho ya Somalia katika Jumuiya haukuwa umefanywa na uliagiza Baraza kuharakisha zoezi la uhakiki kwa mujibu wa EAC.
Chini ya Mkataba huo, Vigezo vya kuandikishwa kwa nchi mpya katika Jumuiya ni pamoja na:
Kukubalika kwa Jumuiya kama ilivyoainishwa katika Mkataba; ufuasi wa kanuni zinazokubalika kwa wote ya utawala bora, demokrasia, utawala wa sheria, uzingatiaji wa haki za binadamu na haki za kijamii, mchango unaowezekana katika uimarishaji wa utangamano ndani ya ukanda wa Afrika Mashariki, na ukaribu wa kijiografia na kutegemeana kati yake (nchi ya kigeni) na Mshirika wa Mataifa ya EAC
Vigezo vingine vya kuandikishwa kwa mwanachama mpya ni: kuanzishwa na kudumisha uchumi unaoendeshwa na soko; na; sera za kijamii na kiuchumi zinazowiana na zile za Jumuiya.
Itakumbukwa kua iwapo Somalia itakubaliwa kujiunga na Jumuiya ya Afrika Mashariki inatakua ni nchi ya nane katika Jumuiya hiyo ambapo hivi sasa zipo nchi saba ambazo ni Tanzania, Kenya, Uganda, Burundi, Rwanda, Sudani Kusini na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo.