Uganda kwa sasa inapambana na mlipuko wa ugonjwa wa Ebola. Kufikia sasa, vifo vitano vimethibitishwa na vingine 19 bado havijabainika ikiwa vimesababishwa na Ebola, kulingana na rais Yoweri Museveni.
Hiki ndicho unachotakiwa kujua kuhusu ugonjwa huo:
Ebola ni nini?
Ebola ni maambukizi makubwa ya virusi ambayo husababisha ugonjwa mkali na mbaya ambao mara nyingi husababisha kifo ikiwa hautatibiwa.
Iliripotiwa kwa mara ya kwanza mnamo 1976 katika milipuko miwili ya wakati mmoja, moja katika eneo ambalo sasa ni Nzara, Sudan Kusini, na nyingine huko Yambuku, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo. Mwisho ulitokea katika kijiji kilicho karibu na Mto Ebola, ambacho ugonjwa huo unachukua jina lake.
Mlipuko mkubwa zaidi wa Ebola tangu kugunduliwa kwa virusi hivyo mwaka 1976 ulitokea Afrika Magharibi kati ya mwaka 2014 na 2016. Baada ya kuanza nchini Guinea, virusi hivyo vilisambaa hadi Sierra Leone na Liberia kupitia mipaka ya ardhini.
Ebola inaambukizwa vipi?
Virusi vya Ebola huambukizwa kwa watu kutoka kwa wanyama wa porini (kama vile popo wa matunda, porcupines, na nyani wasio binadamu) na kisha husambaa kutoka kwa mtu mmoja hadi mwingine kwa njia ya kugusana moja kwa moja na damu au majimaji mengine ya mwili (kama vile: matapishi, kuharisha, mkojo, maziwa ya mama, jasho, shahawa) ya mtu aliyeambukizwa ambaye ana dalili za Ebola au ambaye amefariki hivi karibuni kutokana na Ebola.
Wahudumu wa afya mara kwa mara wamekuwa wakiambukizwa wakati wakiwahudumia wagonjwa wanaoshukiwa au kuthibitishwa kuwa na ugonjwa wa Ebola. Hii hutokea kupitia mawasiliano ya karibu na wagonjwa wakati tahadhari za kudhibiti maambukizi hazifanyiki kikamilifu.
Mawasiliano ya moja kwa moja na mwili wa marehemu wakati wa ibada za mazishi yamehusishwa na ongezeko la visa vya Ebola. Maadamu virusi hivyo vipo katika damu ya mtu, vinaambukiza.
Inawezekana kwa wanawake wajawazito wanaoambukizwa Ebola kali na kupona ugonjwa huo kuendelea kuhifadhi virusi hivyo katika matiti yao au kwenye tishu na majimaji yanayohusiana na ujauzito. Wanaendesha hatari ya kupitisha maambukizi haya kwa wao wenyewe na mtoto ambaye hajazaliwa. Baada ya kupona Ebola, wanawake hawako hatarini kusambaza virusi hivyo kwa watoto wao ambao hawajazaliwa.
Ikiwa mgonjwa wa Ebola anayenyonyesha anataka kuendelea kufanya hivyo, anapaswa kuhimizwa kufanya hivyo. Kabla ya kuanza, maziwa yake ya mama lazima yachunguzwe kwa uwepo wa Ebola.
Dalili za Ebola
Muda kutoka kwa maambukizi ya virusi hadi mwanzo wa dalili, ni kutoka siku 2 hadi 21. Mtu aliyeambukizwa Ebola hawezi kusambaza ugonjwa huo hadi apate dalili.
Dalili ni pamoja na; homa, uchovu, maumivu ya misuli, maumivu ya kichwa, na maumivu ya koo. Hii hufuatiwa na kutapika, kuhara, upele, dalili za utendaji kazi wa figo na ini kuharibika, Wakati mwingine, kutokwa na damu ndani na nje (kwa mfano, kutokwa na ufizi, au damu kwenye kinyesi), matokeo ya maabara ni pamoja na seli nyeupe ya damu na hesabu za chembe sahani na vimeng’enya vya ini vilivyoinuliwa.
Jinsi ya kuzuia Ebola
Kuepuka kugusana na kudumisha usafi wa mara kwa mara ni muhimu katika kuzuia Ebola. Njia nyingine za kuzuia ni kama ifuatavyo:
- Osha mikono yako mara kwa mara kwa kutumia sabuni na maji tiririka
- Hakikisha matunda na mboga za majani zinaoshwa na kuchakaa kabla ya kuzila
- Epuka kugusana kimwili na mtu yeyote ambaye ana dalili zinazowezekana za maambukizi
- Usile wanyama pori waliouawa kwa ajili ya chakula